GÜNEŞ

Konuyu Hazırlayan : Dr. Efkan Sanlı

GÜNEŞ IŞIĞINA KARŞI REAKSİYONLAR

Deri, aşırı güneş ışığına karşı yanık şeklinde akut bir tepki verir. Uzun süreli değişiklik olarak uzun yıllar içinde deri kanserleri oluşabilir veya ışığa karşı hassasiyet oluşabilir.

Sebepler ve Hazırlayıcı Etkenler :

Güneşten yayılan ultraviole ışınları (UV) 3 çeşittir:

1. UV A
2. UV B
3. UV C

Bunlardan ancak UV A ve UV B yeryüzüne ulaşabililmektedir. Bu tür radyasyonun niteliği ve miktarı atmosferdeki olaylara bağlı olarak çok değişiklik gösterir.

Güneş ışığından etkilenme derecesi:

1. Giyim-kuşam
2. Yaşam biçimi
3. Meslek
4. Yaşanılan yerin yüksekliği
5. Yaşanılan yerin enlemi

gibi pek çok etkenlere bağlıdır.

Yanıklara neden olan ışınlar normal pencere camından tamamen, duman ve sis tarafından ise bir ölçüde engellenir. Fazla miktarda yakıcı ışınlar ince bulutlardan, sisten veya 30 cm kalınlıktaki temiz sudan geçebilir ve bu koşullarda bulunan veya yüzen kişilerin farkında olmadan ciddi şekilde yanmalarına neden olabilir.

Soğutucu ve deoderant yada spraylerde bulunan flurokarbon bileşiklerin kullanımının artmasıyla birlikte ozon tabakasında incelmelere neden olmuş ve bu da UV A ve UV B ışınlarının zararlı etkilerinin daha çok ortaya çıkmasına neden olmuştur.

Güneş ışığından etkilenen kişilerde öncelikle deri kalınlaşması olur ve deri doğal korumasını artırmak için derinin rengini veren hücreler daha fazla renk maddesi salgılarlar. Açık renkli sarışın ve kızıl saçlı kişiler güneş ışığına karşı daha duyarlı oldukları için fazla güneş ışığında kalmamalıdırlar.

Son yıllarda esmerleşmek için “Solaryum” kullanımı artmıştır. Bu tür ışık kaynaklarının bazılarının UV B içermeleri nedeniyle istenmeyen etkileri söz konusudur.

AKUT GÜNEŞ IŞIĞI

Normal koşullarda güneş yanığı, derinin UV B ışınlarından uzun süre etkilenmesiyle ortaya çıkar. Belirti ve bulgular 1 ile 24 saat içerisinde ortaya çıkar ve aşırı tepkiler 72 saat sonra en üst düzeye ulaşır.

Derideki değişiklikler:

1. Hafif kızarıklık
2. Soyulmalar
3. Ağrı
4. Şişlik
5. Deride gerginlik hissi
6. Derinin toplanması

şeklinde olabilir. Bacakların alt kısımlarındaki yanıklar daha geç iyileşebilmektedir.

Eğer kişide:

1. Yüksek ateş
2. Titreme
3. Halsizlik
4. Bayılma
5. Bilinç bulanıklığı

gibi belirtiler görülürse sıcak çarpmasından şüphelenmek gerekir.

GÜNEŞ YANIKLARINDAN KORUNMA

Basit önlemlerle ciddi yanıkların pek çoğu önlenebilmektedir:

1. Yaz aylarında yakıcı öğlen güneşinde kalış süresi esmer tenlilerde bile ilk çıkışta 30 dakikayı aşmamalıdır
2. Sıcak bölgelerde güneşlenmenin en uygun olduğu saatler sabah 10’dan önce ve öğleden sonra saat 3’den sonradır
3. Aminobenzoik asit içeren krem yada solüsyonların deriye bağlanmaları 30 dakika aldığı için bunların güneşe çıkmadan 30-60 dakika önce sürülerek terleme yada yüzerek yok olmaları önlenmelidir.
4. Güneş koruyucu yağ ve solüsyonların en uygun olanları SBF (sun protection factor) 15 ve üzerinde olmalıdır.

Kışın güneş yanığı ( kar körlüğü) tehlikesinin en fazla olduğu zamanlar sisli havalardır. Bu tehlike yükseklikle birlikte artmaktadır.

GÜNEŞ YANIKLARINDA TEDAVİ

1. Güneş yanığının akut etkileri geçene kadar güneşe çıkılmamalıdır.
2. Belirtiler için topikal steroidli kremlerin etkileri soğuk musluk suyundan daha fazla değildir
3. Benzocain ve benzeri yüzeysel ağrı kesici krem ve losyonlar duyarlılığı artıracağından kullanılmamalıdır
4. Ağızdan ağrı kesici ve ateş düşürücüler kullanılabilir
5. Şiddetli yanıklarda kortikosteroidlerin kullanılması ile rahatsızlık belirgin şekilde azaltılabilir.
6. Doktor tavsiyelerine uyunuz!!!